Η λογοθεραπεία είναι ο επιστημονικός κλάδος, ο οποίος ασχολείται με τις διαταραχές του προφορικού και γραπτού λόγου καθώς και τις διαταραχές κατάποσης σε παιδιά και ενήλικες.

Ο ρόλος του λογοθεραπευτή:

• Αξιολογεί τις δυσκολίες
• Συμβουλεύει το άτομο και το περιβάλλον του
• Δημιουργεί πρόγραμμα θεραπείας βασισμένο στις ανάγκες του παιδιού ή ενήλικα
• Παραπέμπει και συνεργάζεται με άλλους επαγγελματίες όπως ψυχολόγοι ή εργοθεραπευτές

Κλάδοι με τους οποίους ασχολείται η λογοθεραπεία:

• Διαταραχές άρθρωσης
• Φωνολογικές διαταραχές
• Διαταραχές ρυθμού της ομιλίας (τραυλισμός, ταχυλαλία)
• Διάσπαση προσοχής και υπερκινητικότητα (ΔΕΠ-Υ)
• Διαταραχές φωνής
• Αφασία
• Διάχυτες αναπτυξιακές διαταραχές (αυτισμός)
• Καθυστέρηση λόγου και Ειδικές γλωσσικές διαταραχές
• Διάφορα σύνδρομα
• Νοητική υστέρηση
• Περιπτώσεις Διγλωσσίας
• Βαρηκοΐα
• Εγκεφαλική παράλυση
• Δυσκολίες μάσησης- κατάποσης
• Σχιστίες χείλους και Υπερώας
• Μετά από εγκεφαλικό επεισόδιο
• Μετά από Κρανιοεγκεφαλικές Kακώσεις
• Άνοια
• Νόσο του Parkinson
• Νόσο Alzheimer

Τραυλισμός

Χρόνιος τραυλισμός: Αναφέρεται στις περιπτώσεις ενηλίκων που τραυλίζουν από την προσχολική ηλικία.

Νευρογενής τραυλισμός : Οφείλεται σε νευρολογική ασθένεια ή βλάβη

Ψυγογενής τραυλισμός : Έναρξη σε μεγαλύτερη ηλικία (εφηβεία ή αργότερα). Μετά από παρατεταμένη περίοδο άγχους ή κάποιο τραυματικό επεισόδιο.

Cluttering : Γρήγορος ρυθμός ομιλίας που είναι δυσνόητη και συχνά συνοδευόμενη από ιδιόρρυθμες δυσρυθμίες. Συχνά συνοδεύεται από τραυλισμό.

Βασικές συμπεριφορές:

• Επαναλήψεις ήχων, συλλαβών ή και λέξεων (ει…ει… είμαι καλά).
• Μπλοκαρίσματα (π…αγωτό)
• Επιμηκύνσεις (σσσυγγνώμη).

Δευτερεύουσες συμπεριφορές:

• Κλείσιμο ματιών ή άλλες εκφράσεις προσώπου
• Βγάλσιμο της γλώσσας
• Πίεση των χειλιών μεταξύ τους
• Κινήσεις του κορμού ή των άκρων (χτύπημα χεριού)

Θα πρέπει ωστόσο να σημειώσουμε ότι ο τραυλισμός δεν θεραπεύεται, αλλά το άτομο μαθαίνει να ελέγχει την ομιλία του και να τραυλίζει λιγότερο έως καθόλου.

Διαταραχές Φώνησης

Αφορά σε αλλαγή στα ποιοτικά χαρακτηριστικά της φωνής που μπορεί να οφείλεται σε λειτουργικούς, παθολογικούς, νευρολογικούς ή ψυχολογικούς λόγους.

Πλήττονται περισσότερο άτομα που κάνουν εκτεταμένη χρήση φωνής σε ακροατήριο όπως δικηγόροι, δάσκαλοι ή ιερείς, τραγουδιστές ή ηθοποιοί, άτομα που εργάζονται σε τοξικά για τη φωνή περιβάλλοντα, όπως κομμώτριες  ή εργάτες εργοστασίων. Ωστόσο παρατηρείται και σε παιδιά που θέλουν να τραβάνε την προσοχή ίδίως όταν είναι τα δεύτερα αδέρφια της οικογενείας.

Ο ρόλος του λογοθεραπευτή:

Ένας εξειδικευμένος λογοθεραπευτής σε θέματα διαταραχών φωνής:

• Συνεργάζεται με ειδικούς γιατρούς ΩΡΛ για να αξιολογήσουν το πρόβλημα
• Δημιουργεί ειδικό πρόγραμμα θεραπείας που μπορεί να περιλαμβάνει:
  • Τεχνικές αναπνοής
  • Τεχνικές διόρθωσης της έναρξης της φώνησης
  • Τεχνικές ενίσχυσης της αντήχησης της φωνής
  • Τεχνικές ελέγχου του ύψους ή της έντασης της φωνής
  • Αλλαγές στο περιβάλλον εργασίας ή αλλού
• Παρακολουθεί την πορεία της αποκατάστασης και αν χρειαστεί παραπέμπει σε άλλες ειδικότητες όπως ΩΡΛ, ψυχολόγους ή ψυχιάτρους

Διαταραχές σίτισης και κατάποσης

Χαρακτηριστικά

• Αδυναμία αυτόνομης σίτισης λόγω νοητικής αναπηρίας
• Αδυναμία σε βασικές δομές όπως χείλη, γλώσσα, δόντια ή φάρυγγα
• Αδυναμία συγκράτησης φαγητού στο στόμα
• Αδύναμη ή καθυστερημένη μάσηση
• Μεγάλη διάρκεια σίτισης
• Εκροή υγρών από τη μύτη
• Πνιγμός κατά την κατάποση
• Εμετοί κατά την σίτιση

Ένα άτομο με διαταραχή στη σίτιση και την κατάποση, κινδυνεύει από υποσιτισμό ή αφυδάτωση, εισρόφηση υγρών ή στερεών στους πνεύμονες, πνευμονία και άλλες λοιμώξεις του ανώτερου αναπνευστικού.

Ο ρόλος του λογοθεραπευτή:

Ένας εξειδικευμένος λογοθεραπευτής σε θέματα σίτισης και κατάποσης:

• Εντοπίζει τις δυσκολίες με ειδικές δοκιμασίες (τεστ) και να αξιολογήσει τη σοβαρότητα τους
• Δημιουργεί ένα πρόγραμμα αποκατάστασης που μπορεί να περιλαμβάνει: αλλαγές στο είδος, στην υφή, τη θερμοκρασία ή την παρουσίαση της τροφής, αλλαγές στη στάση του σώματος ή χρήση άλλων αντισταθμιστικών τεχνικών κατά τη σίτιση, χρήση ειδικών βοηθημάτων για τη σίτιση
• Παρακολουθεί την εξέλιξη της αποκατάστασης και ενημερώνει τον σιτιστή ή το νοσηλευτικό προσωπικό
• Παραπέμπει σε άλλους ειδικούς πχ. ιατρούς, ψυχολόγους ή ψυχιάτρους.

Φωνολογικές και αρθρωτικές διαταραχές

Άρθρωση είναι η παραγωγή μεμονωμένων ήχων. Η παραγωγή των ήχων που γίνεται στις φωνητικές χορδές με τη συντονισμένη κίνηση των χειλιών, της γλώσσας, των δοντιών, της γνάθου, της μαλακής υπερώας και του αναπνευστικού συστήματος μετατρέπονται σε φθόγγους.

Φωνολογία περιγράφει τον τρόπο με τον οποίο οι φθόγγοι, που έχουν κατακτηθεί από τον ομιλητή, μετατρέπονται σε συλλαβές και λέξεις.

Διαταραχή της άρθρωσης είναι η αδυναμία του παιδιού να παράγει σωστά μεμονωμένους κάποιους ήχους.

Συχνά παραδείγματα:

• Παράγει /λ/ αντί για /ρ/
• Παράγει /ζ/ αντί για /δ/
• Παράγει /θ/ αντί για /σ/

Φωνολογική διαταραχή είναι όταν ένας ήχος παράγεται σωστά μεμονωμένος αλλά χρησιμοποιείται σε λάθος θέση σε μία λέξη.

Παραδείγματα:

• Απλοποιήσεις συλλαβών, λάπα αντί για ντουλάπα
• Αναδιπλασιασμοί συλλαβών, τιτί αντί για κουτί
• Παραλείψεις γραμμάτων ή συμπλεγμάτων, καότο αντί για καρότο
• Αντικατάσταση γραμμάτων, φάλασσα αντί για θάλασσα, λόδα αντί για ρόδα
• Μετάθεση γραμμάτων, βλιβίο αντί για βιβλίο

Ο ρόλος του λογοθεραπευτή:

• Ο λογοθεραπευτής αρχικά αξιολογεί τον πελάτη και αξιολογεί τους αρθρωτές (χείλη, γλώσσα, δόντια, υπερώα) για τυχόν ανωμαλίες και δυσκολίες, ύστερα αξιολογεί το λόγο.
• Κατά την αξιολόγηση του λόγου χρησιμοποιεί άτυπα εργαλεία όπως εικόνες, αντικείμενα ή ακόμα και από το διάλογο με το παιδί, παρατηρεί και καταγράφει τα λάθη.
• Κάθε φώνημα (γράμμα) αξιολογείται ξεχωριστά σε αρχική, μεσαία και τελική θέση. Αναλύοντας τα λάθη γίνεται η διαφοροδιάγνωση μεταξύ αρθρωτικών και φωνολογικών διαταραχών, που πολλές φορές συνυπάρχουν.
• Τέλος, ο λογοθεραπευτής θέτει τους στόχους που πρέπει να πετύχει το παιδί και ακολουθείται ένα εξατομικευμένο πρόγραμμα παρέμβασης.

Λογοθεραπευτική παρέμβαση:

Η παρέμβαση γίνεται σταδιακά και εξελίσσεται ανάλογα με τη πρόοδο του παιδιού. Αφού ολοκληρωθεί με επιτυχία ένα στάδιο, περνάμε στο επόμενο.

 1^ο επίπεδο: Επίπεδο μεμονωμένου ήχου

Αρχικά γίνεται η ακουστική διάκριση των ήχων και ύστερα γίνεται η τοποθέτηση των αρθρωτών για να παραχθεί ο ήχος

2^ο επίπεδο: Επίπεδο συλλαβής

Το φώνημα στόχος συνδυάζεται με συλλαβές και παράγεται με κάθε δυνατό συνδυασμό. Οι επαναλήψεις κρίνονται ανάλογα με την καθαρότητα που ακούγονται.

3^ο επίπεδο: Επίπεδο λέξης

Σε αυτές τις συνεδρίες το παιδί μαθαίνει το φώνημα στόχο σε αρχική, μεσαία και τελική θέση. Οι λέξεις ξεκινάνε από δισύλλαβες και αυξάνεται και η πολυπλοκότητα τους σε δισύλλαβη, τρισύλλαβη, πολυσύλλαβη. Επιπλέον χρησιμοποιούνται ψευδολέξεις για καλύτερα αποτελέσματα.

4^ο επίπεδο: Επίπεδο φράσης και πρότασης

Το φώνημα στόχος πλέον παράγεται σε λέξεις μέσα σε φράσεις και έπειτα σε προτάσεις. Στοχεύουμε στην πλήρη καθαρότητα της άρθρωσης του ενώ εξασκούμαστε με το φώνημα στόχο σε όλες τις θέσεις.

5^ο επίπεδο: Επίπεδο αυθόρμητης ομιλίας

Στο στάδιο αυτό το παιδί αυτοματοποιεί και χρησιμοποιεί το φώνημα στόχο στην αυθόρμητη ομιλία του.

Οι φωνολογικές και αρθρωτικές διαταραχές επηρεάζονται και συνδέονται άμεσα. Γι΄ αυτό και σε κάθε παρέμβαση πραγματοποιούνται δραστηριότητες που περιέχουν στόχους και από τις δύο διαταραχές αυτές.

ΔΕΠ-Υ

Η Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής και Υπερκινητικότητας είναι μια αναπτυξιακή διαταραχή, οργανικής αιτιολογίας, η οποία επηρεάζει πολλούς τομείς λειτουργικότητας του παιδιού και είναι η αιτία για σοβαρές και πολύπλοκες δυσκολίες τόσο στο ίδιο το παιδί όσο και στο οικογενειακό και ευρύτερο κοινωνικό του περιβάλλον.

Είναι μια συχνή διαταραχή της παιδικής ηλικίας, η οποία συνεχίζεται, σε πολλές περιπτώσεις, και στην ενήλικη ζωή.

Κλινική εικόνα

Προσχολική ηλικία (3–5 ετών)

• Υπερβολική σωματική κινητικότητα
• Δυσκολία στη συνεργασία με τα συνομήλικα παιδιά
• Δεν ακολουθουν οδηγίες
• Έλλειψη μνήμης

Σχολική ηλικία (6–12 ετών)

• Απροσεξία
• Υπερκινητικότητα
• Παρορμητικότητας
• Εναντιωματική συμπεριφορά
• Συγκρούσεις με συνομηλίκους
• Μαθησιακές δυσκολίες

Εφηβεία

• Μειώνεται η υπερδραστηριότητα
• Συγκρούσεις με τους γονείς
• Συμπεριφορές υψηλού κινδύνου

Ενήλικη ζωή

Μειώνεται σημαντικά η έκδηλη σωματική κινητικότητα

Απροσεξία

Παρορμητικότητα

Με την πάροδο του χρόνου ο αριθμός των συμπτωμάτων συνήθως μειώνεται, παραμένουν όμως οι επιπτώσεις και η δυσλειτουργία που προκαλεί η διαταραχή.

Ο ρόλος του λογοθεραπευτή:

Ο λογοθεραπευτής σε συνεργασία με τον εργοθεραπευτή και το ψυχολόγο στοχεύει σε πολλούς και διάφορους τομείς στην λογοθεραπευτική του παρέμβαση.

• Πολλά παιδιά με ΔΕΠ-Υ αργούν να μιλήσουν και όταν αυτό γίνει, έχουν την τάση να μιλούν πάρα πολύ, αλλά όπως κάνουν πολλά φωνολογικά λάθη. Οπότε γίνεται φωνολογική διάκριση.
• Βελτιώνει τη συγκέντρωση
• Αναπτύσσει τη μνήμη
• Βελτιώνει τη περιγραφική ικανότητα και τη συνοχή του λόγου
• Πραγματοποιεί δραστηριότητες ακουστικής αντίληψης
• Βελτιώνει την κατανόηση του λόγου
• Βελτιώνει τη συμπεριφορά
• Αναπτύσσει την κοινωνική αλληλεπίδραση
• Βελτιώνει τη βλεμματική επαφή
• Αυξάνει τη συγκέντρωση, τη προσοχή
• Επεξηγεί και εξασκεί τις εκφράσεις του προσώπου, τις χειρονομίες, και άλλες μορφές κυρίως μη λεκτικής επικοινωνίας
• Επεμβαίνει σε δυσκολίες σε σχέσεις με συνομηλίκους, σε προσκόλληση σε αντικείμενα και ενδιαφέροντα, στην προσήλωση σε συνήθειες ή ενδιαφέροντα που έχουν να κάνουν με επικοινωνιακές δραστηριότητες και στη δυσκολία κατανόησης ή χρήσης των μεταφορικών εννοιών.