Η κοινωνική αλληλεπίδραση είναι βασική προϋπόθεση εξέλιξης και ανάπτυξης ενός ανθρώπου. Με το όρο κοινωνική αλληλεπίδραση, υποδηλώνεται η θέληση συνύπαρξης και συνδιαλλαγής με άλλα άτομα. Πιο συγκεκριμένα, το άτομο ικανοποιεί τις βασικές βιολογικές, κοινωνικό-πολιτισμικές και ψυχοσυναισθηματικές του ανάγκες.

Τι είναι οι ομάδες;

Ό όρος ομάδα αντανακλά τη συνύπαρξη δύο ή και περισσότερων ατόμων τα οποία συνεργάζονται , προσπαθούν και συμφωνούν για τους επικείμενους στόχους τους μέσα σε ένα πλαίσιο αλληλεπίδρασης, αλληλοβοήθειας, αλληλεξάρτησης και αλληλοϋποστήριξης. Βιώνουν το ίδιο ομαδικό συναίσθημα ενώ ταυτόχρονα κατανοούν τη σημαντικότητα της ατομικής τους συμβολής στην ομάδα .Επίσης, την ομάδα συντονίζουν κανόνες οι οποίοι είναι αποδεκτοί από όλους και όλα τα μέλη οφείλουν να τους ακολουθούν. Βασική προϋπόθεση όλων των προαναφερθέντων είναι η ψυχική ικανοποίηση και διασκέδαση των ατόμων.

Οι ομάδες επομένως, είναι μια καταλυτικής σημασίας παροχή του  κέντρου μας, στην οποία περιλαμβάνονται στοχευμένες δραστηριότητες αλληλεπίδρασης. Οι δραστηριότητες αυτές λειτουργούν συμπληρωματικά μαζί με τις ατομικές θεραπείες για την καλύτερη δυνατή εξέλιξη των παιδιών. 

Με ποια κριτήρια χωρίζονται τα παιδιά σε ομάδες;

Τα παιδιά τοποθετούνται σε ομάδες με γνώμονα ορισμένα κριτήρια. Αρχικά, βασικό ρόλο παίζει η ηλικία και για αυτό το λόγο χωρίζονται προσεγγιστικά ως εξής:

3-6 ετών:  Το ηλικιακό αυτό φάσμα έχει πολλά κοινές ανάγκες. Σαφέστερα, οι προσχολικές αυτές ηλικίες τείνουν να έχουν κοινές κοινωνικές εμπειρίες καθώς βασική πηγή κοινωνικοποίησης είναι η οικογένεια και άτομα στενού οικογενειακού κύκλου. Επομένως, η κοινωνική τριβή είναι ελεγχόμενη και συγκεκριμένη αφού ορίζεται από τους γονείς. Επίσης, κοινή εμπειρία είναι τα πρώτα σχολικά χρόνια ( παιδικός σταθμός-νηπιαγωγείο-πρώτη δημοτικού) , κατά τη διάρκεια των οποίων τα παιδιά καλούνται για πρώτη φορά να συνυπάρξουν με συνομηλίκους, υπο την οριοθέτηση και φροντίδα ενός εκπαιδευτικού. Εύλογα, γίνεται αντιληπτή η σπουδαιότητα της ομαλής έναρξης κοινωνικοποίησης στο ηλικιακό αυτό φάσμα καθώς είναι το θεμέλιο της κοινωνικής εξέλιξης των παιδιών.

6-9 ετών: Στις ηλικίες αυτές τα παιδιά έχουν ήδη συνυπάρξει σε κοινό εκπαιδευτικό χώρο με συνομηλίκους  και πλέον καλούνται να αλληλεπιδρούν με υγιή τρόπο, χωρίς την επίβλεψη ενός εκπαιδευτικού, ενώ ταυτόχρονα μαθαίνουν να ανταπεξέρχονται στα σχολικές τους υποχρεώσεις. Αυτό υποδηλώνει, μια κοινωνική, γνωστική και συναισθηματική μετάβαση από την παιδική στην προεφηβική ηλικία. Συμπερασματικά, οι ομάδες είναι αρωγή  διασφάλισης της κοινωνικής και ψυχικής ισορροπίας του παιδιού , στις περιπτώσεις μη κατάλληλης μετάβασης.

9-13 ετών: Η κοινωνικοποίηση είναι καθοριστικής σημασίας στην προ-εφηβεία. Στόχος της ομάδας στο στάδιο αυτό είναι η πρόληψη της νεύρωσης. Το παιδί έχει ήδη μάθει κάποια όρια, περιορισμούς και κανόνες (στην οικογένεια, στο σχολείο..) και καλείται να διαχειριστεί τα παραπάνω με τρόπο υγιές και ωφέλιμο για την περαιτέρω ψυχό-συναισθηματική του ανάπτυξη. Παράλληλα, αρχίζουν να συμβαίνουν αλλαγές σωματικές και ψυχικές, που προετοιμάζουν για την είσοδο στην εφηβεία. Η ομάδα σε αυτή την ηλικιακή φάση λειτουργεί ενισχυτικά, βοηθητικά και υποστηρικτικά.

Ομάδες Εφήβων: Η εφηβεία είναι μία μεταβατική περίοδος γεμάτη αλλαγές σε πολλαπλά επίπεδα. Στην ομάδα δημιουργείται ένας ασφαλής χώρος, όπου το έφηβο παιδί μπορεί να γνωρίσει και να δομήσει ταυτότητα τόσο σε ατομικό όσο και σε κοινωνικό επίπεδο. Δίνεται στο παιδί η δυνατότητα να επεξεργαστεί την εικόνα του εαυτού από διαφορετικά πρίσματα και κατ’ επέκταση, να ενισχύσει την αυτοεκτίμηση και την αυτοπεποίθησή του. Επιπλέον, ο έφηβος μαθαίνει να αναγνωρίζει, να κατανοεί και να εκφράζει συναισθήματα και σκέψεις, καθώς και να εστιάζει στις θετικές πλευρές και να αξιοποιεί το δυναμικού τους. Στην ομάδα, ο έφηβος μπορεί να συζητήσει θέματα που απασχολούν όλα τα παιδιά κατά την περίοδο της εφηβείας και μέσω του μοιράσματος σε ό,τι τον απασχολεί (άγχος, το μέλλον, οι εναλλαγές της διάθεσης, στόχοι και σχέδια ζωής κ.τ.λ.) να βρεθούν νέοι τρόποι διαχείρισης. Τέλος, ο έφηβος μαθαίνει να αξιοποιεί τις όποιες συγκρούσεις και διαφωνίες και να βρίσκει λύση και να προσαρμόζεται κοινωνικά και να αναπτύξει κοινωνικές δεξιότητες. Συνεπώς, η ομάδα εφήβων είναι η ιδανική συνθήκη ανακούφισης και βοήθειας προσδιορισμού του εφήβου. Ο έφηβος δεν είναι μόνος του και αντλεί ικανοποίηση από τη συμμετοχή σε ομάδα με συνομηλίκους.

Σημαντικά κριτήρια κατηγοριοποίησης των παιδιών είναι η κοινωνική τους συμπεριφορά και οι γνωστικές δεξιότητες. Η κατηγοριοποίηση αυτή ,στοχεύει στο να επωφεληθεί το κάθε παιδί ξεχωριστά σε επίπεδο συνύπαρξης ,να ξεπεράσει τις δυσκολίες του και με τη σειρά του να μοιραστεί τις γνώσεις και τις εμπειρίες του με  άλλα παιδιά .Βασικό στόχος είναι ένα αρμονικό περιβάλλον, ατομικής και ομαδικής βελτίωσης.

Σε τι χρησιμεύουν οι ομάδες;

Η σπουδαιότητα των ομάδων συσχετίζεται με κοινωνικές δεξιότητες, με στόχο τη μετέπειτα ανεξαρτησία των παιδιών τόσο σε κοινωνικό όσο και σε ατομικό επίπεδο. Τέτοιες δεξιότητες είναι :

• Ενσωμάτωση βλεμματική επαφής σε διάφορα κοινωνικά πλαίσια. Με τον όρο βλεμματική επαφή υποδηλώνεται η ικανότητα άμεσης οπτικής επικοινωνίας με κάθε συνομιλητή (π.χ. το παιδί να κοιτάζει τον εκπαιδευτικό ή τον συμμαθητή του τη στιγμή που κάνουν διάλογο).
• Εκμάθηση εστιασμένης προσοχής (ικανότητα εστίασης σε συγκεκριμένο ερέθισμα π.χ. διαβάζω τα μαθήματα μου) , εναλλασσόμενης προσοχής (μετάβαση από ένα ερέθισμα σε ένα άλλο π.χ. φτιάχνω ένα πάζλ, σταματάω να φάω και συνεχίζω το πάζλ), διαμοιρασμένης προσοχής (ταυτόχρονη υλοποίηση 2 δραστηριοτήτων π.χ. ζωγραφίζει και συζητάει ταυτόχρονα), προσοχή επαγρύπνησης (ανίχνευση ενός σήματος που δεν εμφανίζεται συχνά π.χ. κόκκινο φανάρι).
• Παρατήρηση παιχνιδιού και δράσεων των άλλων παιδιών (π.χ. σκάκι στο οποίο το παιδί πρέπει να παρατηρεί τις κινήσεις του αντιπάλου και να διαμορφώνει τις δικές του).
• Λεκτική αναμονή (κοιτάζω κάποιον όταν μιλάει χωρίς να τον διακόπτω και περιμένω τη σειρά μου να μιλήσω, χωρίς να τον ακουμπήσω π.χ. η δασκάλα εξηγεί το μάθημα και περιμένω να ολοκληρώσει για να εκφράσω απορία) .
• Εξωλεκτική αναμονή (μαθαίνω να ζητάω, χωρίς απότομη αρπαγή αντικειμένου π.χ. το παιδί ζητά από το συμμαθητή του ένα παιχνίδι χωρίς να το αρπάξει).
• Κοινωνικός διάλογος: Το παιδί πρέπει να είναι ικανό να χαιρετά υπό τις κατάλληλες συνθήκες π.χ. μπαίνω στην τάξη, χαιρετώ τη δασκάλα και τους συμμαθητές, αποχαιρετώ βγαίνοντας από την τάξη. Επίσης, πρέπει να κάνει έναρξη διαλόγου και τέλος να χρησιμοποιεί τις λέξεις ευγένειας όπου χρειάζεται (π.χ. ευχαριστώ,παρακαλώ,συγγνώμη).
• Παρουσίαση εαυτού (η ικανότητα παρουσίασης του εαυτού μπροστά σε άλλους με άνεση και εστίαση στα προσωπικά στοιχεία που είναι άξια αναφοράς π.χ. ένα παιδί μιλάει για τις ικανότητες του σε ένα άθλημα και όχι ότι έχει μπλε παντελόνι).
• Ενσυναίσθηση: Είναι η κατανόηση των συναισθημάτων των άλλων (π.χ. όταν χάνει ένα παιδί δεν το κοροϊδεύω, δεν έχω έπαρση, αλλά το σέβομαι και το καθησυχάζω)
• Μοίρασμα αντικειμένων: εκμάθηση μοιράσματος πραγμάτων π.χ παιχνιδιών με οικειοθελή τρόπο (π.χ. μοιράζω τις τσίχλες μου σε όλα τα παιδιά χωρίς να τις θέλω όλες για τον εαυτό μου).
• Έκφραση συναισθημάτων: κατανόηση της ατομικής ψυχικής κατάστασης αλλά και διάθεση επικοινωνίας αυτών με τους άλλους (π.χ. έχασα στο παιχνίδι, στενοχωρήθηκα και το συζητώ με τη δασκάλα μου).
• Δεξιότητες που αφορούν τη κοινωνική συμπεριφορά του παιδιού:
  • Διατήρηση ηρεμίας και συζήτησης στις περιπτώσεις που χάνει σε ένα παιχνίδι.
  • Διαχείριση συναισθήματος χαράς στις περιπτώσεις νίκης και ταυτόχρονου σεβασμού στον αντίπαλο.
  • Αιτήματος βοήθειας με κατάλληλο ευγενικό τρόπο (π.χ. θα μπορούσες να με βοηθήσεις;).

Δραστηριότητες των ομάδων

Οι δραστηριότητες των ομάδων υποδηλώνουν τα παιχνίδια στα οποία καλούνται να συμμετάσχουν τα παιδιά. Στις ομάδες συναντάται ποικιλία παιχνιδιών κατάλληλα για κάθε ηλικία και γνωστικό υπόβαθρο. Σαφέστερα:

• Ομαδικό συμμετοχικό παιχνίδι ή Ομαδικό συνεργατικό παιχνίδι: Στο συμμετοχικό παιχνίδι, το παιδί μπορεί να έχει κάποιον ανεξάρτητο ρόλο αλλά έχουν όλα έναν κοινό σκοπό γι’αυτό αν και έχουν διαφορετικούς ρόλους, συνεισφέρουν όλα ,όχι υποχρεωτικά εξίσου. Στο συμμετοχικό παιχνίδι μας ενδιαφέρει η έννοια του συνόλου και είναι η βάση της συνεργασίας (π .χ.  αν τα παιδιά φτιάχνουν κουλουράκια μπορεί ένα παιδί να φτιάξει περισσότερα από τον άλλον, αλλά δεν φαίνεται διαφορά στο τελικό αποτέλεσμα). Στο συνεργατικό παιχνίδι είναι απαραίτητη η συνεργασία για να υπάρχει τελικό αποτέλεσμα καθώς και είναι βασική η ισόποση συνεισφορά όλων των παιδιών για το τελικό αποτέλεσμα (π.χ. φτιάχνω κέικ και ο καθένας είναι υπεύθυνος για ένα υλικό, η έλλειψη κάποιου κοστίζει το υλικό στο τελικό αποτέλεσμα). Το συνεργατικό παιχνίδι με τη σειρά του δίνει αξία στον καθένα ξεχωριστά και αναπτύσσει την ενσυναίσθηση, κριτική ικανότητα και την επίλυση προβλημάτων. Όλα τα προαναφερθέντα είδη παιχνιδιών είναι κατάλληλα για όλες τις ηλικίες.
  Συμμετοχικά παιχνίδια μπορούν να θεωρηθούν: Τυφλόμυγα, ποδόσφαιρο, παιχνίδι μαγειρικής, χτίσιμο κάστρου με τουβλάκια κλπ.
  Συνεργατικά παιχνίδια μπορούν να θεωρηθούν: Παιχνίδι ανθρώπινης αλυσίδας, παντομίμα κλπ.
• Κατασκευαστικό παιχνίδι: Το κατασκευαστικό παιχνίδι αποτελεί τη δημιουργία μιας κατασκευής με χρήση υλικών και δράσεων του παιδιού. Είναι ένα από τα σημαντικότερα παιχνίδια, καθώς το παιδί παράγει και δημιουργεί. Είναι σημαντικό να επισημανθεί ότι στο κατασκευαστικό παιχνίδι, το παιδί φέρει κάποιο αποτέλεσμα και δεν παίζει άσκοπα (π.χ. δημιουργεί ένα κάστρο ενώ στα ηλεκτρονικά παιχνίδια δεν έχουμε κάποιο απτό αποτέλεσμα). Το κατασκευαστικό παιχνίδι ξεκινά από την ηλικία των 2 ετών.
  Κατασκευαστικά παιχνίδια μπορούν να θεωρηθούν:  Πάζλ, δημιουργία κάστρου, κουλουράκια κλπ.
• Ατομικά παιχνίδια : Βελτιώνουν την αυτοαπασχόληση του παιδιού καθώς επιλέγει παιχνίδια με γνώμονα τις ατομικές του δεξιότητες και προτιμήσεις. Εμφανίζονται περίπου στο 1 έτος. Η σπουδαιότητα τους, έγκειται στο γεγονός ότι το παιδί πρέπει να μάθει να είναι ανεξάρτητο, να συναγωνίζεται, να είναι υπεύθυνο ,να στηρίζεται στις ικανότητες του και να στοχοθετεί.
  Ατομικά παιχνίδια μπορούν να θεωρηθούν: Κρυφτό, κυνηγητό, αγώνες δρόμου, uno κλπ.
• Μουσικοκινητικό παιχνίδι: Συνδυάζει μουσική και εκπαίδευση με οφέλη σε συναισθηματικό, πνευματικό , κοινωνικό και δημιουργικό τομέα. Σημαντικό στοιχείο του μουσικοκινητικού παιχνιδιού είναι ο αυτοσχεδιασμός και η βελτίωση του κινητικού συντονισμού. Η μουσικοκινητική αγωγή του παιδιού επιτυγχάνεται μέσα από μία ποικιλία μουσικών δραστηριοτήτων όπως: Το τραγούδι, τα μουσικά παιχνίδια, η μίμηση, η μουσική και κίνηση, αυτοσχεδιασμός, δραματοποίηση, ηχοϊστορίες, τα μουσικά παραμύθια., μουσικές καρέκλες. Τα μουσικοκινητικά είναι κατάλληλα για όλες τις ηλικίες.
• Επιτραπέζια παιχνίδια: Τα επιτραπέζια παιχνίδια ποικίλουν των κατηγοριών και των οφελών τους στα παιδιά καθώς μπορεί να είναι γνωστικά (π.χ. doble), κατασκευαστικά (π.χ. jenga), γνώσεων (π.χ. trivial), στρατηγικής (π.χ. μονόπολη), κινητικά(twister), γλωσσικά (πχ. taboo), σκέψης (π.χ escaperoom). Τα επιτραπέζια ξεκινούν πάνω από την ηλικία των 2 ετών περίπου.
• Ψυχοκινητικά παιχνίδια: Ορίζονται τα παιχνίδια στα οποία το παιδί παίζει με  το σώμα του ,κινείται και εκφράζεται. Είναι ένα εξαιρετικά ωφέλιμο παιχνίδι καθώς οξύνει τη φαντασία, τη δημιουργικότητα και εξωτερικεύει τις εμπειρίες και τις γνώσεις τους με διασκεδαστικό τρόπο. Το ψυχοκινητικό δίνει βιωματικό χαρακτήρα τόσο σε επίπεδο παιχνιδιού, όσο και σε επίπεδο μάθησης. Συγκεκριμένα, η χρήση του βοηθά την αφηγηματική και περιγραφική ικανότητα του παιδιού, οξύνει τη λογική ικανότητα και τέλος εμπλουτίζει το λεξιλόγιο του. Τα ψυχοκινητικά παιχνίδια είναι κατάλληλα και διαμορφώνονται για κάθε ηλικία.
  Ψυχοκινητικά παιχνίδια μπορούν να θεωρηθούν: βρες τι είμαι μέσω μίμησης ήχων, κόκκινο φανάρι – πράσινο φανάρι, ποιος θα γελάσει πρώτος κλπ.
• Θεατρικό παιχνίδι: Το θεατρικό παιχνίδι είναι μία απ τις σημαντικότερες δραστηριότητες καθώς έχει ποικίλα οφέλη και χρειάζεται τη συμμετοχή και την διάθεση όλων των παιδιών. Μέσα από αυτό μαθαίνουν να επεξεργάζονται τα συναισθήματα τους, να ενισχύουν τις ατομικές τους δεξιότητες, να αναγνωρίζουν και να διορθώνουν τις αδυναμίες τους και να αναπτύσσουν ενσυναίσθηση. Επιπρόσθετα, καταφέρνουν να αλληλεπιδρούν και να βιώνουν κοινωνικές ιστορίες και καταστάσεις, να αναλαμβάνουν ρόλους, να αναπτύσσουν κοινωνικές δεξιότητες, να ενισχύουν τη λεκτική επικοινωνία καθώς και τη λογική, κριτική και αφηρημένη σκέψη τους. Σημαντικό είναι πως μειώνονται τυχόν στερεοτυπικές συμπεριφορές, βελτιώνεται ο κινητικός συντονισμός και κυρίως διασκεδάζουν μαθαίνοντας. Έτσι το θεατρικό παιχνίδι είναι ένα πολυεργαλείο στα χέρια των θεραπευτών που μπορεί να βοηθήσει με ευχάριστο τρόπο παιδιά με ποικίλες δυσκολίες.
  Θεατρικά παιχνίδια μπορούν να θεωρηθούν:  Κουκλοθέατρο (3-6 ετών),  roleplaying (3-9 ετών), θεατρική παράσταση (όλες οι ηλικίες).
• Θεματολογικές συζητήσεις: Βιωματικές συζητήσεις με κάποιο συγκεκριμένο θέμα (σχολικός εκφοβισμός, σχέσεις μεταξύ συνομηλίκων, άγχος, ουσίες κ.ά.) είτε οργανωμένο από την επιστημονική ομάδα είτε έπειτα από αίτημα ή ανάγκη της ίδιας της ομάδας.
• Ανοιχτές και ελεύθερες συζητήσεις.